Een woestijnlandschap als in de westerns van John Ford. De camera pant langs een rotswand en krijgt een man in beeld, die in een stevig tempo door de woestijn loopt. Een tussenshot van een arend. Een medium shot van de man: hij drinkt zijn laatste water op, ziet de arend en gooit zijn plastic tankje weg. Hij loopt weer verder, met de blik op de horizon en wat daarachter ligt; dat lijkt zijn doel. Eeuwig zou hij zo door kunnen lopen.
Met deze scène begint Paris, Texas, de nieuwste film van Wim Wenders met in de hoofdrol Harry Dean Stanton als Travis, de man die vier jaar geleden spoorloos verdween en nu per ongeluk (?) weer terugkeert in de bewoonde wereld. Van de woestijn naar de stad, van de natuur naar de beschaving met z’n sociale structuren.
In de tweede scène komt Travis in een rommelig woestijngehucht terecht, waar hij uitgeput neervalt. In een klein ziekenhuisje wordt hij opgeknapt door een arts – ook een buitenstaander, gespeeld door de West-Duitse regisseur Bernhard Wicki. Travis spreekt niet, hij is nog niet terug. In zijn zakken vindt de arts een telefoonnummer in Los Angeles. Dat blijkt het nummer van Travis’ broer Walt (Dean Stockwell) te zijn.
Op de dag dat Walt hem komt ophalen, is Travis uit zichzelf al weer vertrokken. Maar Walt vindt hem toch, op een punt waar de weg gekruist wordt door bovengrondse elektriciteitsdraden. Travis volgt het rechte spoor van de palen, zoals hij kort daarop, bij een volgende poging zich aan de beschaving te onttrekken, een spoorlijn volgt.
Paris, Texas is een verslag van de (her)wording van een man die nog een taak te vervullen heeft en die pas daarna opnieuw zijn eigen, eenzame weg mag gaan. Vier jaar geleden verliet hij zijn nog heel jonge vrouw en hun driejarig zoontje. Omdat zij de opvoeding niet aankon of -durfde, liet zij (Nastassja Kinski) de jongen achter bij Travis’ broer Walt en diens Franse vrouw Anne (Aurore Clément), waarna zij ook verdween. Voor de jonge Hunter, die inmiddels zeven jaar oud is en helemaal leeft in de fantasiewereld van Star Wars, zijn Walt en Anne zijn vader en moeder. Aangekomen in Los Angeles zal Travis eerst weer de vader van Hunter moeten worden. Daarna kan hij samen met hem op zoek gaan naar de moeder, die dan op haar beurt met het kind herenigd kan worden.
In Paris, Texas gebeurt dit nadat Travis haar in Houston gevonden heeft in een soort peep-talk-show, waarin de vrouwen aan de andere kant van de ruit vooral gewend zijn de verhalen van hun klanten aan te horen, daarmee een geseculariseerde variant op de biechtvader praktizerend. Bij een tweede bezoek vertelt Travis haar – terwijl zij hem niet kan zien – een verhaal over een pasgetrouwd stel… hún verhaal. Daarna kan hij haar met Hunter herenigen en is hij van zijn opdracht verlost.
Kijken
In alle eenvoud en rust en met een ongekende picturale schoonheid vertelt Wenders in Paris, Texas een verhaal dat tegelijk klassiek en modern is. Na bijna zeven jaar Amerikaanse ‘ballingschap’ keert hij met zijn vertrouwde medewerkers van vroeger als cameraman Robby Müller en cutter Peter Przygodda als een gelouterd Europees cineast uit de Verenigde Staten terug.
Wenders’ filmische opvoeding lag in Amerika, zoals dat gold voor zoveel Europese cineasten in de laatste dertig jaar. De Franse nouvelle vague-filmers leerden ervan en verwerkten Hollywood op hun manier, zich daarbij tegelijk afzettend tegen de gevestigde Franse filmindustrie. Als kind van Stunde Null (geboren in 1945) had Wenders eigenlijk niets om zich filmisch tegen te keren toen hij tegen het eind van de jaren zestig begon te filmen. Na zijn successen in Duitsland kende hij nog maar één passie: zelf filmen in het systeem waarin zijn filmculturele wortels lagen.
Die kans bood Francis Ford Coppola hem, die op dat moment juist probeerde dat systeem nieuw leven in te blazen. Als een echte sudiobaas dicteerde en controleerde Coppola de Zoëtrope-studio’s én Wenders, toen die daar Hammett maakte en vervolgens op dat systeem afknapte. Der Stand der Dinge is Wenders’ persoonlijke afrekening met die manier van filmen. Maar zijn liefde voor de cinema en Amerika was er niet minder door geworden. Wenders wist na dit avontuur hoe hij daar wel moest werken en daarvan is Paris, Texas het eerste en tegelijk verbluffende resultaat, dat in al z’n openheid van de eerste tot en met de 140e minuut dwingt tot kijken.
Kinderen zijn van moeders, mannen brengen ze hooguit bij elkaar, lijkt Wenders met Paris, Texas te zeggen. Daarvoor zijn mannen bereid door een diep, noodzakelijk dal – met ook leuke en humoristische momenten – te gaan. Daarna gaan ze (toch) weer hun eigen weg, hoe onzeker of onduidelijk ook. Iets anders creërend… achter de horizon, met verbeeldingskracht. Films bijvoorbeeld.
